Paweł Radziszewski „Pomiędzy” – recenzja

„Pomiędzy” jest powieściowym debiutem Pawła Radziszewskiego. Ale z ręką na sercu muszę przyznać, że wcale tego nie widać. Takich debiutów życzyłabym naszej rodzimej literaturze więcej. Jest nieszablonowo, interesująco, magicznie. Nie sposób też nie zwrócić uwagi na tytuł, który w odczytaniu całej treści odgrywa niebagatelną rolę, a który w najdoskonalszy z możliwych sposobów opisuje stan, jaki czytelnik osiąga w trakcie lektury i z jakim zostaje tuż po przewróceniu ostatniej strony. To pomiędzy jest określeniem wręcz idealnym. I nie ma się co dziwić, że ten debiut to już bestseller.

Na początku był chaos

Choć na początku książki autor wyraźnie zaznacza ramy czasowe akcji powieści, miejsce, w którym się ona toczy, a także zamieszcza spis bohaterów, to jednak muszę przyznać, że gdzieś mi to trochę umknęło i zarówno pierwsza, jak i druga opowieść wydały mi się początkowo nieco chaotyczne. Ale już przy trzeciej zaczęłam zauważać pewną chronologię wydarzeń, uszeregowałam w głowie bohaterów. Przywykłam też do specyficznego języka, jakim „Pomiędzy” zostało napisane. Ten język jest jedną z mocniejszych stron książki.

Czytając, kolejne opowieści ma się wrażenie, że to taka trochę bajka opowiadana przez babcię. Momentami jest magicznie, poetycko, a momentami prosto, wręcz brutalnie. Nie wiem jakie Ty, drogi czytelniku masz wspomnienia związane z opowiadającą bajki babcią, ale moja babcia, że się tak wyrażę, nie certoliła się i o wielu sprawach mówiła prosto z mostu i dosadnie, nie zważając na mój wiek. I u Radziszewskiego też nie brakuje mocnych słów. Ale to tylko dodaje tej książce uroku. Choć czytając niektóre fragmenty mocno czułam się pomiędzy. Pomiędzy zachwytem a zażenowaniem.

Magia kreacji

Trzeba przyznać, że zarówno pomysł na powieść, jak i samo wykonanie są oryginalne i dopracowane. Po stertach różnej jakości  poradników, jakie w ostatnim czasie dane mi było przeczytać, „Pomiędzy” okazało się idealną literacką odskocznią. Książka wciągnęła mnie od pierwszych stron, mimo iż to przecież nie kryminał, ani nie powieść przygodowa. Ale zagadek jest w niej całe mnóstwo, a autor skwapliwie, acz stopniowo, jedną po drugiej wyjaśnia. Motyw wody i ognia, choć tak wydawałoby się stary i oklepany, u Radziszewskiego na nowo nabiera mocy i staje się istotną częścią powieści. Wiejskie legendy, specyficzna hierarchia ziemiańskiej społeczności, trudne relacje Polaków i Cyganów – to wszystko składa się na naprawdę ciekawą, niebanalną historię. Jeśli dodać do tego szczyptę magii, otrzymujemy coś pomiędzy. Pomiędzy realizmem a groteską.

Bogactwo wątków

Jeśli bliżej przyjrzeć się poszczególnym wątkom i motywom występującym w tej powieści, to okazuje się, że Radziszewski pełnymi garściami czerpał z naszej rodzimej historii i kultury, okraszając wiele wątków solidną szczyptą ironii. W „Pomiędzy” czytelnik znajdzie Niemca-wybawiciela, Cyganów handlujących „świętym błotem” (cały motyw z cygańską Madonną jest w mojej ocenie genialnym literackim zagraniem), Amerykańca, który musi się w odpowiedni sposób zachowywać. Że nie wspomnę już o ostatniej opowieści, gdzie pojawia się temat  duchowości  i wiary u młodzieży. Motywacja, którą kieruje się Michał wstępując do seminarium, a potem spowiedź jego ojca… To wszystko znów sprawia, że czytelnik znajduje się pomiędzy. Pomiędzy zaskoczeniem a zniesmaczeniem.

Czasami dzieją się cuda, które nie są ani dobre, ani złe, tylko takie pomiędzy

Te słowa, zamieszczone na okładce, idealnie oddają charakter całej powieści. „Pomiędzy” to realizm magiczny przeplatany prozą życia. To opowieść o trudnych relacjach rodzinnych i sąsiedzkich. Jest tu miłość, śmierć, cuda i gorzkie rozczarowania. Momentami jest sielsko, a momentami upiornie. Wszystko to podane w oryginalnej formie i powtórzę to po raz kolejny – trudno uwierzyć, że to literacki debiut. Paweł Radziszewski tą powieścią postawił sobie poprzeczkę bardzo wysoko. Jestem niezmiernie ciekawa, jaki będzie jego kolejny literacki krok.

Moja ocena 7.5/10